Verslag Raad van Toezicht

Inleiding

In het voorliggende verslag worden de samenstelling en de werkwijze van de Raad van Toezicht geschetst. Vervolgens worden de onderwerpen beschreven die in 2021 door de Raad van Toezicht zijn behandeld.

Algemeen

De Raad van Toezicht heeft in 2021 vier keer vergaderd. Naast deze reguliere vergaderingen hebben de vergaderingen van de auditcommissie, de onderwijscommissie en de remuneratiecommissie plaatsgevonden. Daarnaast heeft de Raad van Toezicht de regionale bijeenkomsten van de Raden van Advies (digitaal) en de ledenraad bezocht. Normaliter bezoekt de Raad van Toezicht ook het GMR-congres, maar dat is in 2021 niet doorgegaan. Voorts heeft de jaarlijkse zelfevaluatie van de Raad van Toezicht plaatsgevonden.

Vanuit ‘good governance’ moeten toezicht en verantwoording verankerd zijn in de organisatiestructuur. Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs kenmerkt zich door de verenigingsstructuur: de Raad van Toezicht vormt het intern toezicht op de Raad van Bestuur. De ledenraad, samengesteld uit afgevaardigden van de Raden van Advies en ouders van OMO-leerlingen, vormt het platform waaraan de Raad van Toezicht verantwoording aflegt.

De Raad van Toezicht is een onafhankelijk orgaan binnen de vereniging. De samenstelling, benoeming, taak, manier van vergadering en besluitvorming zijn vastgelegd in de statuten, het huishoudelijk reglement, alsmede in de profielschetsen van de vereniging. De taak van de Raad van Toezicht is in ieder geval het houden van integraal toezicht en het werkgeverschap voor de Raad van Bestuur. Daarnaast adviseert de Raad van Toezicht de Raad van Bestuur en fungeert de Raad van Toezicht als klankbord voor de Raad van Bestuur. De Raad van Toezicht denkt kritisch mee en tegen, support, toetst en monitort. Hij houdt toezicht op de financiën en keurt begrotingen en jaarrekeningen goed. De leden van de Raad van Toezicht signaleren via hun netwerk trends in de maatschappij en de wetenschap die voor het beleid van de vereniging van belang zijn.

Samenstelling

De samenstelling van de Raad van Toezicht is opgenomen in bijgevoegde tabel. In 2021 is de samenstelling als volgt gewijzigd:

Vanwege het aftreden van Barbara Snijder en Frank Verhoeven zijn er per 1 juli 2021 twee nieuwe leden van de Raad van Toezicht benoemd voor een periode van vier jaar. Het betreft de volgende leden:

• Lilian Damen-Evers, voorgedragen door de Raad van Toezicht. Lilian Damen-Evers is momenteel voorzitter kring Rabobanken Midden-Brabant en coöperatief directeur Tilburg e.o. Tijdens de digitale ledenraadvergadering stelde zij zichzelf voor. Naast lid van de Raad van Toezicht is zij voorzitter van de remuneratiecommissie;

• Herman Molenaar, voorgedragen door de Raad van Toezicht. Herman Molenaar was tot voor kort managing director en CFO bij Vanderlande Industries. Ook hij stelde zichzelf tijdens de digitale ledenraadvergadering voor. Naast lid van de Raad van Toezicht is hij lid van de auditcommissie.

Daarnaast is Hans Junggeburt herbenoemd. De herbenoeming ging in per 1 juli 2021 voor een tweede en tevens laatste zittingstermijn van vier jaar als lid van de Raad van Toezicht.

Hoofd- en relevante nevenactiviteiten Raad van Toezicht

Een overzicht van de hoofd- en relevante nevenactiviteiten van de leden van de Raad van Toezicht is opgenomen in de bijlagen. De hoofd- en nevenactiviteiten van de Raad van Toezicht staan ook op de website van de vereniging (www.omo.nl).

Verantwoording aan de ledenraad

Op 24 juni 2021 heeft de ledenraadvergadering plaatsgevonden. Normaal gesproken wordt de ledenraadvergadering op één van de OMO-scholen gehouden. Dat kon dit jaar helaas wederom niet vanwege de covid-19-maatregelen. Daarom is besloten om de ledenraadvergadering en bijbehorende besluitvorming digitaal vorm te geven. De ledenraad werd voorgezeten door Anton van Kalmthout, voorzitter van de ledenraad.

De agenda zag er als volgt uit:

• Welkomstwoord door Jos Kusters

• Toelichting op (digitale) besluitvorming

• Vaststellen notulen ledenvergadering 18 juni 2020

• Nieuwe beoogde leden Raad van Toezicht stellen zich voor

• Benoeming plaatsvervangend voorzitter ledenraad

• Benoeming, herbenoeming van de leden Raad van Toezicht

• Toelichting op het jaarverslag 2020 door Raad van Bestuur

• Beschouwing van de Raad van Toezicht

• Goedkeuring jaarverslag 2020

• Stemming/goedkeuring via besluitvormingsformulier

• Decharge van de Raad van Toezicht door de ledenraad

• Rondvraag en sluiting

Binnen deze agendapunten zijn de volgende onderwerpen aan bod gekomen: Bewegen in Balans, dragend HRM beleid, onderwijs in coronatijd, de bedrijfsvoering en de toekomst.

Thema’s

In het afgelopen verslagjaar heeft de Raad van Toezicht aandacht besteed aan verschillende (terugkerende) thema’s.

De rol van werkgever
De Raad van Toezicht verricht de werkgeversrol voor de Raad van Bestuur. In dat kader heeft de jaarlijkse evaluatie plaatsgevonden van het functioneren van de Raad van Bestuur.

Bewegen in Balans
De Raad van Bestuur heeft in 2020 ‘Bewegen in Balans’ geïntroduceerd en besproken met de Raad van Toezicht. Bewegen in Balans is een intensiveringsprogramma gericht op innovatiekracht vanuit samenkracht. Met het intensiveringsprogramma 'Bewegen in Balans’ ontwikkelen we als vereniging in de komende jaren een structurele werkwijze die ons in staat stelt continue aanpassingen en vernieuwingen in ons onderwijs te implementeren. Het gaat naast de eigen schoolontwikkeling, binnen Bewegen in Balans additioneel om de kracht van de vereniging én de expertise van buiten te benutten. Samenwerking om oplossingen te vinden voor complexe vraagstukken die een school niet alleen kan oplossen. Zo is er in 2021 een aantal ‘broedplaatsen’ van start gegaan. De broedplaatsen zijn geïnspireerd op ecosystemen die zich voortdurend herordenen en nieuwe evenwichten zoeken. OMO-collega’s van verschillende scholen werken samen aan complexe vraagstukken en betrekken daarbij inzichten van leerlingen en vanuit andere sectoren. Met de inzichten uit de broedplaats experimenteren ze in de eigen school. De broedplaatsen geven daarnaast ook inzicht in welke (systeem)hobbels ons hinderen om te innoveren. De vereniging benut de samenkracht om deze hobbels uit te weg te ruimen.
Naast Bewegen in Balans zijn er diverse andere ontwikkelinitiatieven, zoals Digikoers 2023 en digitalisering, kwaliteitsprocessen, identiteit en burgerschapsvorming, taalbeleid en kansenongelijkheid. Dit zijn belangrijke speerpunten van de afgelopen jaren en komende jaren die passen binnen Koers.

Onderwijs in coronatijd
De leerlingen en het verbeteren van het onderwijs hebben onverminderd prioriteit gekregen. Het jaar 2021 was in die zin net zo bijzonder als het jaar 2020, doordat Covid-19 voor de leerlingen, voor de docenten en voor het onderwijs een uitzonderlijke situatie en zeker ook kansen voor de toekomst heeft gecreëerd. Onderwijs in coronatijd: onderwijs op afstand, wijzigingen in eindexamenregels, 1,5 meter afstand, mondkapjesplicht etc. Voor alle leerlingen en schoolmedewerkers heeft dit een flinke impact gehad. Niet uitsluitend, maar wel met name is er aandacht voor de groep kwetsbare leerlingen, die extra aandacht en ondersteuning behoeven. Daarnaast is er aandacht besteed aan de NPO-gelden en daarmee samenhangend de OMO-schoolscan en toolkit, waarmee op leerling-, school- en verenigingsniveau een breed beeld gevormd kan worden.

Leerlingen en onderwijs
Daarnaast is een blijvend aandachtspunt in het thema ‘leerlingen en onderwijs’ de dalende leerlingaantallen als gevolg van de bevolkingskrimp. Deze leerlingendaling houdt voorlopig nog aan. De maatschappelijke opdracht van OMO is om een zo fijnmazig mogelijk onderwijsaanbod in alle regio’s te behouden, waarbij goed onderwijs voorop staat. In dit kader zijn ook de ontwikkelingen in Bergen op Zoom en in de regio Land van Cuijk en Maasduinen besproken. Koers 2023 geeft richting aan de ambities en het handelen van de vereniging. Goed onderwijs gaat om leren met hoofd, hart en handen over de grenzen van traditionele kennisgebieden heen. Goed onderwijs komt, onder andere en zeker niet uitsluitend, tot uiting in de onderwijsresultaten van de scholen. In vergelijking tot het landelijk gemiddelde heeft OMO over het geheel genomen goede onderwijsresultaten behaald.

Personeel
Het personeel, dat de basis vormt voor goed onderwijs, blijft een belangrijk thema. De onderwerpen die hierbij aan bod kwamen zijn onder andere de toekomstbestendige arbeidsmarkt, uit- en instroom van docenten, het leiderschapsontwikkelingstraject en de gesprekscyclus. Daarnaast bleef het uitgangspunt om vanuit de scholen en de vereniging een onderzoekende houding te stimuleren, zodat bijgedragen wordt aan medeverantwoordelijkheid van onderwijsontwikkeling en dat de ontwikkeling van de persoonlijke en professionele identiteit ondersteund blijft worden.

Financiën
De bedrijfsvoering is, mede gelet op Koers 2023, gericht op het besteden van onderwijsgeld op een doelmatige en rechtmatige manier, met het oog op goed onderwijs voor leerlingen. De doelmatigheid uit zich in de samenkomst van de zorg voor de onderwijskwaliteit én een verantwoorde inzet van middelen. De financiële huishouding van de vereniging is op orde en de continuïteit op lange termijn is ook gewaarborgd. Het proces rondom de jaarlijkse accountantscontrole is als volgt geborgd. De controle start met een gesprek tussen de accountant en de auditcommissie over het auditplan ofwel het controleplan. Vervolgens wordt bij de afwikkeling van de jaarrekening de controle door de accountant doorgesproken met de voltallige Raad van Toezicht. Daarnaast is aandacht besteed aan de (financieel) minder presterende OMO-scholen, waarbij is stilgestaan bij mogelijke verbeteringen in de processen ter lering voor de toekomst.

Samenwerkingsverbanden passend onderwijs
In het kader van passend onderwijs is OMO aangesloten bij tien samenwerkingsverbanden. Deze samenwerkingsverbanden zijn zelfstandige rechtspersonen, in de vorm van een stichting. Een samenwerkingsverband voor passend onderwijs heeft als doel een dekkend aanbod van ondersteuningsvoorzieningen binnen en tussen de scholen te realiseren en wel zodanig dat leerlingen een ononderbroken ontwikkelingsproces kunnen doormaken. De leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben moeten hierbij een zo passend mogelijke plaats in het onderwijs krijgen. De gelden voor passend onderwijs worden door de overheid ter beschikking gesteld aan de samenwerkingsverbanden.

Code goed onderwijsbestuur VO
De vereniging werkt en handelt conform de geest van de code. Het beleid en werkwijze van de vereniging is gericht op goed onderwijs. Goed onderwijs is niet alleen een technisch didactische uitwerking van een onderwijskundige opvatting. Goed onderwijs is ook gebaseerd op onze visie ten aanzien van mens en samenleving. Het basisprincipe van al ons handelen binnen de vereniging, op elke school, is vertrouwen. Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs geeft invulling aan de ‘Code goed onderwijsbestuur VO’ vanuit de kernwaarden uit Koers 2023: goed onderwijs, goed mens, goed leven en goed handelen.

Vergoedingen Raad van Toezicht
Het toezicht is de afgelopen jaren veranderd. De eisen die aan toezicht worden gesteld, zijn aangescherpt. De verantwoordelijkheid en de mogelijke aansprakelijkheid van toezichthouders is groter geworden. Dit, onder andere in combinatie met het feit dat OMO een groot schoolbestuur is met bijbehorende complexe vraagstukken, is de reden geweest om de vergoeding van de Raad van Toezicht zoals die jaren geleden was vastgesteld opnieuw tegen het licht te houden. Eind 2020 is besloten dat een verhoging van de vergoedingen van de Raad van Toezicht gelegitimeerd is. De vergoedingen zijn dientengevolge met ingang van 2021 gewijzigd.

Jaarverslag 2020
Het jaarverslag is goedgekeurd door de Raad van Toezicht en bekrachtigd door de ledenraad. De Raad van Toezicht heeft decharge verleend aan de Raad van Bestuur voor het gevoerde beleid in 2020.

Zelfevaluatie Raad van Toezicht

2021 is getekend door covid-19. Continuïteit van onderwijs stond voorop. Vooral reflectie met de Raad van Bestuur op de daarmee samenhangende vraagstukken en aanpak stonden daarbij centraal. Halverwege 2021 nam een groot deel van de Raad van Toezicht afscheid. Het échte afscheid nemen moet nog plaatsvinden omdat alle geplande data niet konden doorgaan vanwege covid maatregelen. Vervolgens is de Raad van Toezicht in een vrijwel vernieuwde samenstelling verder gegaan. We zijn een nieuw team, leren elkaar kennen en ontwikkelen een gezamenlijke basis voor het houden van goed toezicht.

Filosofie en aanpak
We hebben in 2021 stilgestaan bij de basis van onze filosofie en aanpak. Die basis begint met de kernwaarden van OMO. In 'Koers 2023, onderwijs met overtuiging' zijn de kernwaarden te vinden. Deze kernwaarden zijn voor ons leidend bij de invulling van onze toezichttaken.
“Om jezelf te ontwikkelen heb je elkaar nodig. Je komt verder als je van en met elkaar leert en als je elkaar ruimte geeft om goed samen te leven. Dit is de rode draad in deze Koers.
…
Samenwerken, kritisch denken en problemen oplossen zijn voorbeelden van vaardigheden die nodig zijn. Goed onderwijs bevordert zelfontplooiing in een omgeving met zorg voor elkaar. Belangrijk is om andere opvattingen en culturen te leren begrijpen en te benutten. Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs geeft hier invulling aan door vorming van de leerling vanuit haar kernwaarden: goed onderwijs, goed mens, goed leven en goed handelen.”

Vertrouwen als basis
Goed toezicht kent een fundament van vertrouwen en een uitwerking in de vorm van hard en soft controls. Wij geven die uitwerking vorm in vier rollen: toezichthouder, werkgever, adviseur en netwerker. Als toezichthouder richten we ons op onze statutaire en wettelijke taken. Bij deze taak gaat het over eenstemmigheid vanuit onze raad. Als werkgever vullen we vanuit een taakopvatting van integraal werkgeverschap onze rol in ten opzichte van de leden van de Raad van Bestuur. Ook bij deze onderwerpen is van belang dat de raad met één stem opereert. Als adviseur brengen we onze kennis en expertise in wanneer de Raad van Bestuur daar behoefte aan heeft of wanneer we daar zelf aanleiding toe zien. Alle leden van de Raad van Toezicht acteren vanuit hun eigen kennis- en ervaringsbasis. Bij advisering hoeven we het niet eens te worden; de variëteit van inbreng levert toegevoegde waarde. De invulling van onze netwerkrol vindt plaats in ontmoetingen met externe stakeholders. Wij zijn alert op rolzuiverheid in deze contacten en zorgen ervoor dat we de bestuurders niet voor de voeten lopen.

Commissies (onderwijs, audit, remuneratie) bereiden vergaderingen voor en adviseren de plenaire Raad van Toezicht. De remuneratiecommissie vervult operationeel de werkgeversrol namens de Raad van Toezicht (op basis van instemming van de voltallige raad). Vergaderen op locatie en bijeenkomsten met leden van medezeggenschapsorganen en met medewerkers, directeuren en rectoren geven ons de mogelijkheid om beter voeling met de organisatie te houden. Op die manier verdiepen we onze inzichten.

In de loop van 2022 werken we onze toezichtaanpak verder uit aan de hand van de  bovenstaande beschreven filosofie. Die aanpak is gericht op een zo effectief mogelijke inrichting van het toezicht. Onderdeel daarvan is de balans tussen commissiewerkzaamheden en plenaire besprekingen in de raad.

Auditcommissie

De auditcommissie wordt gevormd door twee leden van de Raad van Toezicht. De focus van de auditcommissie ligt op vooral financieel getinte onderwerpen zoals de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen en de financiële informatieverschaffing door de Raad van Bestuur. De auditcommissie onderzoekt of de middelen, die ter beschikking zijn gesteld vanuit het ministerie, doelmatig en rechtmatig worden besteed. De doelmatigheid uit zich in de samenkomst van de zorg voor de onderwijskwaliteit, een verantwoorde en op onderwijskwaliteit gerichte inzet van middelen. De auditcommissie kijkt toe op de systemen die worden gehanteerd om te komen tot een goede financiële beheersing. De auditcommissie brengt na iedere vergadering verslag uit in de plenaire vergadering van de Raad van Toezicht.

In het verslagjaar 2021 is de auditcommissie vier keer bij elkaar gekomen. Er is stilgestaan bij de financiële kaders, leerlingenaantallen (diversiteit instroom), NPO-gelden, uit- en instroom van docenten, grote investeringen, bewegen in balans, doordecentralisatie, vereenvoudiging bekostiging, meerjarenbegroting, managementrapportages en bouwafrekeningen. Daarnaast is aandacht besteed aan de bestuursoverdracht en scholenfusie in Bergen op Zoom. Eveneens is in elke vergadering aandacht besteed aan de (financieel) minder presterende OMO-scholen.

De accountant heeft zowel met de auditcommissie alsook met de gehele Raad van Toezicht gesprekken gevoerd over de controle, de jaarrekening en het accountantsverslag.

Onderwijscommissie

De onderwijscommissie wordt gevormd door drie leden van de Raad van Toezicht. De onderwijscommissie heeft als doel het interne toezicht op de onderwijskwaliteit te borgen en te stimuleren.

In het verslagjaar 2021 is de onderwijscommissie vier keer bij elkaar gekomen. De volgende thema’s zijn aan bod gekomen. Er is uitgebreid gesproken over en gereflecteerd op onderwijs in coronatijd, waaronder de besteding van middelen uit het Nationaal Programma Onderwijs (NPO), kwetsbare leerlingen en afstandsonderwijs. Daarnaast is gesproken over sterk beroepsonderwijs, taalbeleid en kansenongelijkheid, burgerschapsonderwijs, het leiderschapsontwikkelingstraject, schoolplanontwikkeling en verificatieonderzoeken. Daarnaast staat het thema ‘identiteit en levensbeschouwing’ frequent op de agenda.

Remuneratiecommissie

In september 2020 is de remuneratiecommissie formeel bekrachtigd en wordt gevormd door twee leden van de Raad van Toezicht. De remuneratiecommissie ondersteunt de Raad van Toezicht bij het uitvoeren van haar verantwoordelijkheden inzake beloningsaspecten, functionerings- en beoordelingsgesprekken, met betrekking tot de Raad van Bestuur. Afgelopen jaar is het traject met betrekking tot de herbenoeming van de voorzitter van de Raad van Toezicht van start gegaan. Dit zal zijn beslag krijgen in de ledenvergadering van 2022. Daarnaast is het traject met betrekking tot het jaarevaluatiegesprek met de Raad van Bestuur gestart.

Beschouwing

Het jaar 2021 was net zoals 2020 een uitzonderlijk jaar door de covid-19 pandemie. Een moeilijk jaar voor de scholen en voor de leerlingen. Ondanks dat het niet altijd makkelijk was en is, hebben zij laten zien hoe zij zich in een korte tijd kunnen aanpassen aan de situatie om er in de gegeven omstandigheden het beste van te maken. Daarnaast geeft deze situatie ons kansen die we mee kunnen nemen naar de toekomst. De Raad van Toezicht kijkt daarom positief terug op 2021. Er is sprake van een goede balans tussen het primaire proces, namelijk het geven van kwalitatief goed onderwijs, en een verantwoord financieel beleid. Door het volgen van de maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen en discussies blijven er een kritische reflectie en dialoog plaatsvinden. Dit weerspiegelt de rol van toezichthouder en klankbord die de Raad van Toezicht vervult. Bij het vervullen van deze rollen is het niet alleen van belang te kijken naar de kwaliteit van onderwijs voor zittende leerlingen, maar ook hoe deze kwaliteit geborgd kan worden voor toekomstige generaties in de regio. In dat kader is er aandacht voor de krimphorizon in bepaalde gebieden en de vergrijzing. Er is perspectief om hier op een goede manier vorm aan te geven, zodat goed onderwijs voor elke leerling wordt geborgd.

Bijlagen bij verslag Raad van Toezicht

Tabel: Samenstelling Raad van Toezicht

¹ De heer Van Geest is benoemd voor een eerste zittingstermijn van drie jaar. Dit in verband met de verlenging van de laatste zittingstermijn van zijn voorganger met één jaar.
² Mevrouw De Koning-Martens is per 1 juli 2020 door de ledenraadvergadering benoemd, maar heeft de functie per 1 september 2020 aanvaard.
³ De ledenraadvergadering heeft op 18 juni 2020 besloten de tweede en laatste zittingstermijn van mevrouw Snijder te verlengen met één jaar.

Tabel: Hoofd- en nevenactiviteiten Raad van Toezicht

Tabel: Relevante nevenactiviteiten Raad van Bestuur